top of page

Polska, województwo Å›lÄ…skie, powiat wodzisÅ‚awski, gmina Lubomia. Okolice rzeki Odry, tutaj bowiem istniaÅ‚a jedna z bardziej tragicznych i kontrowersyjnych w ostatnim czasie miejscowoÅ›ci. Nieboczowy, wieÅ› liczÄ…ca sobie okoÅ‚o 500 mieszkaÅ„ców na przeÅ‚omie pierwszych dwóch dziesiÄ™cioleci XXI wieku. Jej los staÅ‚ siÄ™ obiektem zainteresowania dziennikarzy, urban explorerów i szabrowników.

Pierwsze wzmianki o istnieniu Nieboczów pochodzÄ… z 1240 roku. W 1290 roku książe PrzemysÅ‚aw podarowaÅ‚ mieszczanom raciborskim dużą poÅ‚ać lasu w dolinie nadodrzaÅ„skiej w ramach podziÄ™kowaÅ„ za waleczność. Nazwa wsi jest topograficzna - zawiera rdzeÅ„ -bok,      -bocz - co oznacza tyle, co osada na uboczu lub zboczu rzeki. W roku 1603 wieÅ› zostaÅ‚a sprzedana WacÅ‚awowi Reiswicowi, a w roku 1730 wÅ‚aÅ›cicielem staÅ‚ siÄ™ książe Lichnowski.
 

Już w 1840 roku powstaÅ‚a tu pierwsza szkoÅ‚a, a z poczÄ…tkiem I wojny Å›wiatowej powstaÅ‚a remiza strażacka. StaÅ‚ tutaj również piÄ™kny, zabytkowy koÅ›cióÅ‚, w peÅ‚ni drewniany. W roku 1971 przeniesiono go do KÅ‚okocina - dzisiaj stanowi eksponat skansenu w Chorzowie. Reszta budowli staÅ‚a niemal nietkniÄ™ta do XXI wieku.
 

W roku 1997 PolskÄ™ dotknęła ogromna klÄ™ska żywioÅ‚owa, o której mówi siÄ™ "powódź tysiÄ…clecia". NajważniejszÄ… datÄ… w historii Nieboczów byÅ‚y 7 i 8 lipca, kiedy doszÅ‚o do wylewu Odry w powiecie wodzisÅ‚awskim, raciborskim i samym Raciborzu. Katastrofa sprawiÅ‚a, że spoÅ‚eczność wsi jeszcze bardziej zżyÅ‚a siÄ™ ze sobÄ… i staÅ‚a jednÄ…, wielkÄ… rodzinÄ…, pomagajÄ…c sobie w zwalczaniu skutków powodzi. W 2005 roku Nieboczowy zostaÅ‚y nawet wybrane najÅ‚adniejszÄ… wsiÄ… okolicy. Z poczÄ…tkiem XXI wieku istniaÅ‚ tutaj nowy koÅ›cióÅ‚, remiza oraz oÅ›rodek wypoczynkowy "Raj". Niestety, do prawdziwego przewrotu miaÅ‚o dojść dopiero później.

ZaczÄ™to planowanie budowy zbiornika retencyjnego "Racibórz Dolny", którego teren wyznaczony przez geologów pokrywaÅ‚ siÄ™ z miejscem istnienia miÄ™dzy innymi wsi Nieboczowy. W 2011 roku mieszkaÅ„cy zostali poinformowani o fakcie przymusowej wyprowadzki, jednak ich docelowym miejscem miaÅ‚a stać siÄ™ ich odtworzona wieÅ› 7 kilometrów dalej. W 2013 roku rozpoczÄ™to prace budowlane oraz wysiedlenia, rok wczeÅ›niej rozpoczÄ™to budowÄ™ nowej wsi na terenie miejscowoÅ›ci Syrynia.

Nieboczowy w ostatnich latach Å›wietnoÅ›ci / źródÅ‚o: Google Street View

Zbiornik o powierzchni 2626 hektarów i pojemnoÅ›ci 170 milionów metrów szeÅ›ciennych w etapie II i 320 milionów metrów szeÅ›ciennych (w tym 150 mln m³ pojemnoÅ›ci użytkowej i 170 mln m³ pojemnoÅ›ci powodziowej) w III etapie (po wyeksploatowaniu zÅ‚óż kopalin) ma za zadanie ochronÄ™ terenów dotkniÄ™tych klÄ™skÄ… z roku 1997. ZasiÄ™g oddziaÅ‚ywania ochronnego wraz z Polderem Buków bÄ™dzie siÄ™gać do WrocÅ‚awia. UkoÅ„czony zostanie jako polder, jednak sÄ… plany przeksztaÅ‚cenia go w zbiornik mokry. DziÄ™ki temu bÄ™dzie mógÅ‚ on zapobiegać suszy czy speÅ‚niać rolÄ™ rekreacyjnÄ….

Planowany teren zbiornika Racibórz Dolny, zaznaczono kolorem czerwonym      ÅºródÅ‚o: ORSIP

Z biegiem czasu Nieboczowy popadaÅ‚y niemal natychmiastowo w ruinÄ™, zarówno pod wzglÄ™dem zabudowaÅ„ jak i spoÅ‚ecznoÅ›ci. Mówi siÄ™, że zaledwie 1/3 mieszkaÅ„ców wyprowadziÅ‚a siÄ™ do "Nowych Nieboczów", pomimo odtworzenia ukÅ‚adu ulic, koÅ›cioÅ‚a czy przeniesienia cmentarza wraz z kaplicÄ… (byÅ‚a to najwiÄ™ksza ekshumacja w powojennej Europie). Planuje siÄ™ także budowÄ™ sieci dróg, placówek handlowych, boiska, parku ze stawem i wyspÄ… oraz remizy - ma to na celu idealne odtworzenie warunków jakie panowaÅ‚y w starych Nieboczowach.

Nieboczowy w sierpniu 2017 roku - okoÅ‚o 50% zabudowaÅ„ wsi, kilka zamieszkanych domów  ÅºródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

Z początkiem 2017 roku nowa miejscowość oficjalnie przyjęła nazwę Nieboczowy, a stara wieś została administracyjnie zlikwidowana. Z początkiem 2018 roku z infrastruktury pozostały się tylko pojedyncze zabudowania w okolicy ośrodka "Raj", takie jak boisko czy stanowiska łowieckie i wypożyczalnia łodzi. Skala zniszczenia jest niewyobrażalna jeśli chodzi o przestrzeń czasu. W przeciągu roku wieś została całkowicie zlikwidowana.

ZdjÄ™cia satelitarne wsi ukazujÄ…ce progres oraz późniejszy regres życia wsi, odpowiednio lata 2002, 2009 i 2015 / źródÅ‚o: ORSIP

ZdjÄ™cia satelitarne centrum wsi, odpowiednio lata 2002, 2009, 2013 i 2015 - najbardziej wyraźne zmiany w iloÅ›ci zabudowaÅ„ / źródÅ‚o: ORSIP

Obecnie teren wsi to ogromny plac budowy, wraz z terenem miejscowoÅ›ci Ligota Tworkowska, Nowy Dwór oraz Trawniki. Grunt jest starannie przekopywany aby pozbyć siÄ™ fundamentów budowli, w skutek dziaÅ‚aÅ„ ciężkich maszyn uszkodzeniu ulegajÄ… także drogi. Najbardziej naturalny stan rzeczy pozostaÅ‚ w poÅ‚udniowej części wsi, od strony lasu.

Stan wsi na dzieÅ„ 20 stycznia 2018/ źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

Historia wsi liczÄ…cej sobie niemal 800 lat dobiegÅ‚a koÅ„ca. Miejsce, które byÅ‚o symbolem walki i zwyciÄ™stwa nad żywioÅ‚em wody, musi zostać zniszczone w imiÄ™ ochrony przed kolejnÄ… takÄ… walkÄ…. Obecnie trwajÄ… prace budowlane przy Nowych Nieboczowach w celu ich rozbudowy i kompletnego odtworzenia starej miejscowoÅ›ci, budujÄ…c wyżej wymienione obiekty.

Zestawienie dwóch wsi w sierpniu 2017/ źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

Nieboczowy obecnie mieszczÄ… siÄ™ 7 kilometrów od oryginalnej wsi, powstaÅ‚y w granicach miejscowoÅ›ci Syrynia w okolicach kolonii Szpluchów i DÄ…browy (miejsce potocznie nazywane CzajkÄ…). StaÅ‚y siÄ™ czwartÄ… wsiÄ… w Polsce przeniesionÄ… ze wzglÄ™du na budowÄ™ zbiornika wodnego. Do grona tych wsi zalicza siÄ™ jeszcze Maniowy nad Dunajcem, Mucharz nad SkawÄ… oraz Zarzecze nad WisÅ‚Ä….

PoÅ‚ożenie wsi wzglÄ™dem miejscowoÅ›ci Syrynia/ źródÅ‚o: ORSIP

Obecnie wybudowany jest koÅ›cióÅ‚, cmentarz z kaplicÄ…, warsztat samochodowy oraz kilkadziesiÄ…t domostw. W sierpniu 2017 roku w fazie budowy byÅ‚a remiza, park z wyspÄ… oraz stadion piÅ‚karski z boiskami. 

Widok na Nowe Nieboczowy w sierpniu 2017 z opisanymi zabudowaniami, zdjÄ™cie satelitarne/ źródÅ‚o: Google Maps

Nowe Nieboczowy, sierpieÅ„ 2017/ źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

Po niecaÅ‚ym roku intensywnych prac budowlanych i rozbiórkowych, Nieboczowy zmieniÅ‚y swoje oblicza zarówno w nowym jak i starym miejscu. Uroczysko zostaÅ‚o już caÅ‚kowicie zrównane z ziemiÄ…. Tylko nieliczni zauważą tutaj pozostaÅ‚oÅ›ci skrzyżowaÅ„ ulic oraz pojedyncze miejsca, gdzie można wyszczególnić dawne istnienie jakiegoÅ› budynku czy pÅ‚otu, gÅ‚ównie po krzewach czy drzewach. Resztki ludzkiej cywilizacji zachowaÅ‚y siÄ™ jeszcze w miejscu, gdzie niegdyÅ› istniaÅ‚ oÅ›rodek wypoczynkowy "Raj", jednak i tak jest to tylko część tego, co jeszcze można byÅ‚o zobaczyć na poczÄ…tku poprzedniego roku. W niezÅ‚ym stanie zachowaÅ‚a siÄ™ szutrowa droga, spÅ‚yw do jeziora, boisko oraz zarysy ogródków dziaÅ‚kowych. 

PozostaÅ‚oÅ›ci starych Nieboczów, oÅ›rodek "Raj", czerwiec 2018 / źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

ZupeÅ‚nie inny obraz zostaÅ‚ stworzony w Nowych Nieboczowach, gdzie wiÄ™kszość budynków zostaÅ‚a już ukoÅ„czona lub sÄ… bardzo bliskie oddania ich do użytku. Na przestrzeni roku ukoÅ„czono praktycznie remizÄ™ oraz stadion piÅ‚karski z jego caÅ‚Ä… infrastrukturÄ…. W zaawansowanej fazie budowy znajduje siÄ™ park z wyspÄ…, a w miÄ™dzyczasie powstaÅ‚o kilka nowych domostw. WieÅ› nabraÅ‚a jakby wiÄ™kszego życia, aczkolwiek niektórzy mieszkaÅ„cy nadal nie sÄ… nastawieni pozytywnie do widoku obcych ludzi z aparatami. Dotyczy to bardziej starszych mieszkaÅ„ców, którzy najprawdopodobniej pochodzÄ… z Nieboczów. Trudno im siÄ™ nie dziwić - historia ich przymusowej wyprowadzki odcisnęła swoje piÄ™tno, a ich prywatne tragedie i przeżycia staÅ‚y siÄ™ niejednokrotnie cennÄ… pożywkÄ… dla mediów. Szczególnie drażliwym tematem byÅ‚a masowa ekshumacja, która nie zostanie poruszona w tym artykule, ze wzglÄ™du na szacunek do mieszkaÅ„ców starej wsi.

Zabudowania wsi Nieboczowy, czerwiec 2018 / źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

NajwiÄ™kszÄ… perÅ‚Ä… wsi pozostaje nadal koÅ›cióÅ‚ - ma to na celu jak najwierniejsze odwzorowanie oryginalnej miejscowoÅ›ci. Zlokalizowany na lekkim wzniesieniu podkreÅ›la mocno katolickie powiÄ…zania mieszkaÅ„ców wsi, które do samego koÅ„ca byÅ‚y kultywowane w Starych Nieboczowach.

KoÅ›cióÅ‚ w Nowych Nieboczowach, czerwiec 2018 / źródÅ‚o: materiaÅ‚ wÅ‚asny

bottom of page